Britanski The Economist analizira promjene na geopolitičkoj sceni Evrope usljed povlačenja SAD-a i sve veće prijetnje iz Rusije.
Britanski The Economist analizira promjene na geopolitičkoj sceni Evrope usljed povlačenja SAD-a i sve veće prijetnje iz Rusije, ističući da Turska, predvođena predsjednikom Redžepom Tajipom Erdoganom, unatoč autokratskim tendencijama, postaje ključni partner za sigurnost evropskog kontinenta.
SAD se povlači, ruska prijetnja raste, a Ukrajina je u defanzivi. Iako su data obećanja o povećanju ulaganja, proizvodnja oružja u Evropi i dalje zaostaje. No, Evropljani, ne brinite – Ređep Tajip Erdogan stoji uz vas. “Još jednom je postalo jasno”, izjavio je turski predsjednik 11. aprila, “da je evropska sigurnost nezamisliva bez Turske”, prenosi The Economist.
Erdoan često koristi grandiozne izjave, prikazujući Tursku kao moćnu regionalnu silu naspram oslabljene Evrope, pa bi mu se moglo oprostiti ako njegove tvrdnje ne uzimate potpuno ozbiljno.
Turska ekonomija suočava se s ozbiljnim izazovima, a za zemlju koja se smatra vojnom silom, 24 milijarde dolara (2,1% BDP-a) izdvojenih za odbranu prošle godine samo su djelić njemačkih izdataka. Ipak, Erdoan nije daleko od istine. Kada je riječ o sigurnosnoj saradnji, naoružavanju i podršci Ukrajini, Evropi je Turska potrebnija nego ikad.
Turska odbrambena industrija u usponu
Turska industrija naoružanja doživljava procvat. Oklopna vozila, borbeni i izviđački dronovi, ratni brodovi, lako naoružanje i municija proizvode se u velikim količinama. Iako postoje kašnjenja, očekuje se da će tenk Altaj i stealth avion Kaan biti u službi do kraja decenije. Evropa pokazuje sve veće zanimanje za saradnju s Turskom. Bajkar, turski proizvođač dronova, sklopio je ugovor s italijanskim Leonardom, što bi moglo osigurati veći udio na evropskom tržištu bespilotnih letjelica. Prostora za dalju saradnju ima još mnogo.
Turska posjeduje industrijsku bazu sposobnu da zadovolji dio evropskih potreba za municijom. Njena vojska, s oko 400.000 aktivnih vojnika, ima snagu i iskustvo potrebno za jačanje evropske sigurnosne arhitekture, unutar ili izvan NATO-a. Osim ukrajinske, nijedna evropska vojska nije tako brojna kao turska.
Evropa se oslanja na Erdoganovu podršku u Ukrajini. Turska je ponudila učešće svojih trupa u mirovnoj misiji u slučaju primirja. S obzirom na tursko iskustvo suprotstavljanja Rusiji u Siriji i Libiji, ova ponuda nije za podcjenjivanje. Turska je posebno zainteresovana za Crno more, gdje želi spriječiti jačanje ruskih ili NATO-ovih mornaričkih snaga nakon rata. “Odlučni su da preuzmu vodstvo” u pomorskoj mirovnoj misiji, kaže jedan zapadni diplomata.
Za Tursku, partnerstvo s Evropom u odbrani i podršci Ukrajini ima veliki značaj. Turske kompanije žele iskoristiti dio od stotina milijardi eura planiranih za evropsku odbranu u naredne četiri godine. Prisustvo turskih trupa u Ukrajini moglo bi otvoriti poslovne prilike, posebno za građevinske firme. Turska je već značajan investitor u Ukrajini.
Dvostruki igrač
Pod Erdoanom, Turska je često bila remetilački faktor u NATO-u, kočeći pristupanje Finske i Švedske, blokirajući odbrambene planove za Poljsku i Baltičke zemlje, te napadajući kurdske snage u Siriji koje podržavaju SAD. U Ukrajini, Turska je istovremeno snabdijevala Kijev dronovima i korvetama, dok je jačala trgovinu s Rusijom, odbijajući zapadne sankcije. Međutim, tri mjeseca politike “Amerika na prvom mjestu” promijenila su sliku. Turska nije promijenila svoje ponašanje – promijenio se kontekst.
U odnosu na Ameriku Donalda Trampa, Turska izgleda kao pouzdan saveznik.
Ipak, postoji problem. Prema pokazateljima demokratije, poput građanskih sloboda, vladavine prava i slobode medija, Turska se sve više udaljava od Evrope i približava autoritarnim režimima poput Turkmenistana. Novi nivo represije dostignut je u martu, kada je uhapšen Ekrem Imamolu, opozicioni kandidat za predsjednika, zajedno s desetinama saradnika. Stotine mladih koji su protestovali zbog toga također su završili u zatvoru.
Šta je malo represije među saveznicima?
Srećom po Erdoana, Evropska unija (EU) ne namjerava dopustiti da represija zaustavi sigurnosnu saradnju s Turskom. Hapšenja su, prema izjavi EU od 19. marta, “povod za pitanja” o stanju demokratije. Novinari The Economista prošle sedmice su ispitivali evropske diplomate, a dobili su dojam da je hapšenje Imamolua više smetnja nego prepreka za saradnju u odbrani i pomoći Ukrajini. Jedini izuzetak bio je izvještaj od 17. aprila da je Njemačka blokirala prodaju aviona Eurofighter Turskoj, iako su Britanija, Italija i Španija podržavale dogovor. Nova njemačka vlada mogla bi preispitati tu odluku.
Od kraja Hladnog rata, EU i Turska vodile su odvojene monologe. Turski lideri, uključujući Erdogana, tvrdili su da strateška uloga Turske – čuvara Bliskog Istoka, Crnog mora i Kavkaza – zaslužuje članstvo u EU. Evropa je, pak, insistirala na poštovanju ljudskih prava i vladavine prava. Taj “dijalog gluhih” osudio je pristupne pregovore, započete 2005, na neuspjeh.
Odnosi su skrenuli na novi put 2016, tokom migrantske krize, kada je EU platila milijarde eura Turskoj da zadrži izbjeglice iz Sirije i Avganistana. Danas, dok strah od Rusije zamjenjuje brigu o izbjeglicama, Evropa sve bolje razumije “Erdoanov jezik”. Turska kandidatura za EU ostaje zamrznuta, norme su zanemarene, a interesi su prioritet. To je dobra vijest za Ukrajinu i evropsku odbranu – ali loša za tursku demokratiju, zaključuje The Economist.
(avaz.ba)
